Yazan : W. Shakespeare
Çeviren - Yöneten: Nesrin Kazankaya
Dramaturgi: Şafak Eruyar
Dekor - Kostüm: A. Şirin Dağtekin
Karnaval Kostüm ve Masklar : Ezgi Kasapoğlu
Işık : Yüksel Aymaz
Yapim Asistani: Müge Bucak
Isik-Ses Kumanda: Ugur Arda Baskan
Müzik Yönetmeni: Ezgi Kasapoğlu
Dans Düzeni: Erdinç Anaz
Yön. Yrd.: Zeynep Özden
Video Tasarım: İlker Yiğen - Zeynep Özden

Yapım Asistanları:
Sedef Alpman
Linda Çandır
Ömer İvedi
Sandık Animasyon:
Sinan Özay
2008 Lions Tiyatro Ödülleri- En İyi Erkek Oyuncu
2008 Sadri Alışık Ödülleri- En İyi Erkek Oyuncu
2008 Afife Jale Ödülleri- En İyi Prodüksiyon Adayı
En İyi Erkek Oyuncu Adayı
En İyi Dekor Adayı
2008 Tiyatro Dergisi Ödülleri- En İyi Yönetmen Adayı
En İyi Erkek Oyuncu Adayı
En İyi Işık Ödülü

Venedik’in borsa simsarlari

21. yüzyilin Venedik Taciri
Sekiz yil önce oyuncu, yönetmen ve yazan Nesrin Kazankaya tarafindan kurulan Tiyatro Pera, geçen yillarda sahneledigi Ölüm ve Kiz, Dobrinja’da Dügün ve Serefe Hatiralar gibi çok konusulan oyunlardan sonra yine önemli bir esere imza atiyor; Venedik Taciri. Her ne kadar bazi edebiyat tarihçilerine göre Shakespeare’in tragedyaya en çok yaklasan oyunu olarak görülse de içinde komediyi de barindiran Venedik Taciri, Kazankaya’nin çevirisiyle hazirlandi. Metinde hiç bir degisiklik yapilmadi ama olaylar bu kez 2000’li yillarda geçtigi için günümüz sorunlarini çok daha iyi yansitiyor. Görsel açidan da ilginizi çekecek oyundaki Venedik Karnavali’nda kullanilan masklar, Venedik’ten getirildi.

Taraf Gazetesi, Ece Baktiaya

   

Perde araligindan / Shakespeare antisemit miydi..?

Tiyatro Pera’nin Sanat Yönetmeni Nesrin Kazankaya gerek Yahudilik ve gelenekleri, gerekse 16.Yüzyil Venedik yasami hakkinda genis bir arastirmaya girerek, günümüze uyarladigi “Venedik Taciri”nde çok basarili bir Shylock tiplemesi ile karsimiza çikiyor...

RAMP ISIKLARI 
Metin Boran-m.boran@mynet.com

Pera’da bir Shakespeare klasigi
Kurulusundan bu yana toplumsal, siyasal ve kültürel sorunlara duyarli, birbirinden ilginç konularla örülü oyunlari repertuarinda degerlendirerek ulusal ve uluslararasi, savas, baris sorunsali, savasin tahribati, kendine ve toplumsal yapiya yabancilasmis bireyin içe dönüklügü gibi sorunlarin yaninda, etnik, dinsel ve inançlarindan ötürü horlanarak dislanan etnik kesimlerin yasadigi sorunlari, tiyatro sanatinin görsel olanaklari ölçüsünde estetik bir bütünlük içinde ramp isiklarina tasiyan Tiyatro Pera, bu sezon ‘Profesör ve Hulahop’ adli oyundan sonra bir W. Shakespeare klasigi olan ‘Venedik Taciri’ ile seyirci karsisina çikiyor. Nesrin Kazankaya’nin hem çevirip hem de rejisini yaptigi oyunun dramaturjisi Safak Eruyar’a, dekor tasarimi Sirin Dagtekin isik Yüksel Aymaz’a, kostüm tasarimi ise Nilifer Moayeri’ne ait.
Ünlü Ingiliz yazar W. Shakespeare’in 1590’li yillarda yazdigi tahmin edilen Venedik Taciri, ele aldigi konu bakimindan yazarin en ilginç oyunlari arsinda yer aliyor. Venedik taciri Antonio (Can Basak) arkadasi Bassanio’ya vermek üzere Yahudi tefeci Shyloc’tan (Mehmet Ali Kaptanlar) borç para alir, borcu ödemedigi ya da ödeyemedigi kosullarda Shyloc, Antonio’nun bedeninden yarim kilo et alacaktir. Bu kosul sözlesmede yazilmistir. Ancak Antonio’nun gemileri denizde kaybolmus, parasiz kalmistir. Ödeme günü geldiginde Antonio zor duruma düser ve mahkemede hesaplasmaya baslarlar. Antonio, vücudundan et vermek yerine Shyloc’a yüklüce para teklif eder, ancak Yahudi tefeci para degil sözlesmede anlastiklari gibi yarim kilo et istemektedir. Bu kararliligini da su sözlerle dile getirir mahkeme heyetine; “Sözlesmenin geregi neyse onu alacagim. Aksi takdirde anayasaniza ve sehrinizin her yurttasa tanidigi özgürlüge gölge düser. Bana ait olan o et ve ben de onu istiyorum. Eger vermezseniz yaziklar olsun yasalariniza, Venedik’te yasalarin gücü yokmus demek” diyerek sözlesmeye uyulmasini ister. Ancak yasalarda her zaman oldugu gibi bir bosluk vardir: Avukat olmadigi halde durusmaya katilan Bayan Portia ve arkadasi zekice bir çikisla Yahudi tefeciye “Sözlesmede yalnizca yarim kilo et alacaginin yazdigini, bunu da kan akitmadan almasi gerektigini, eger kan akitirsa suçlu duruma düsecegini” söyler. Bu yorumla Shyloc suçlu duruma düsürülür ve magdur edilir.
Yasanin, Yahudi tefecinin haksiz duruma düsürüldügü bu yorumunda aslinda taraflar arasinda var olan dinsel farkliligin etkili oldugu yönetmenin sahne yorumunda da vurgulanir. Çünkü bütün mahkeme heyeti ve borçlu taraf Hiristiyan inancina sahip, Shyloc ise Yahudidir.
Yönetmen Nesrin Kazankaya Venedik Taciri’ni, yorumlarken dünyanin ve insanligin geldigi bu çagda, yasadigimiz nesnel gerçekligi göz önünde bulunduruyor ve adina neoliberalizm denilen iktisadi fasizmin, dinsel ve etnik köken farkliliklari üzerinde oynadigi oyunlari, metnin ve sahnenin olanaklari ölçüsünde seffaf bir anlatimla sorguluyor. Bir inancin baska bir inanca kurdugu tahakkümün birey ve toplum üzerindeki tahribati üzerine odaklanan Kazankaya, tahakküm ve asagilamanin sonuçlarini Shakespeare’in yaklasik dört yüz yil önce yazdigi Venedik Taciri’ ile hem tarihsel geçmise hem de güncel gerçeklige çarpici bir biçimde isik tutuyor. 
Yahudi tefeci Shyloc’u yorumlayan Mehmet Ali Kaptanlar, sahneye çikardigi kompozisyonla seyirciyi büyülüyor. Kaptanlar, Shyloc’un asagilanmislik ve öteki konumuna düsürülmüslükten yogurdugu öfkesini oyun boyunca tutarli bir biçimde seyircisiyle paylasiyor ve göz dolduruyor, oyunculugu ile anlayarak, anlatma ve anlamlandirma hünerini sesi ve tavirlariyla ayrintilandirarak bütünlüklü bir portre çikarma basarisini yillarin deneyiminden süzdügü birikimiyle bulusturuyor. Kaptanlar performansi ile Shyloc’un düsünsel derinligi, duygusal gelgitleri, ahlaki tavrindaki degisimi ve genel olarak konumundaki degisimi oyun boyunca yetkin bir biçimde okunakli ve süzülmüs bir titizlikle özel bir portre olarak rejinin konseptine sunuyor. Oyunda basta Nesrin Kazankaya ve Can Basak olmak üzere diger oyuncular metnin canliligi ve seyirciye sunumu konusunda içten ve samimi çabalariyla seyircinin begenisini kazaniyorlar.
Uzun yillardir Türkiye’de sahnelerde görülmeyen Venedik Taciri, Tiyatro Pera’da iyi düsünülmüs bir sahne konseptiyle bugünün kapitalist dünyasinin bütün ahlaksizliklari ve çürümüslüklerini tarihsel gerçekligi baglaminda yeniden sorgulayarak tartismaya açan bir sanatsal tavirla seyirci karsisina çikariliyor. Nesrin Kazankaya ve Tiyatro Pera çalisanlari duyarli, sorgulayan ve tavir alan ve tutumlariyla ‘bugünden’ ve ‘gelecekten’ tedirginliklerini sanatçi sorumlulugu ile haykiriyorlar. Yüreklerine saglik. 
Venedik Taciri Tiyatro Pera’da 7-8 Mart saat 20.00’de 9 Mart’ta ise 18.30’da izlenebilir.  

Evrensel, 4.4.2008, Üstün Akmen

Kazankaya’dan tam anlamiyla ‘Bravo’luk bir yorum: ‘Venedik Taciri’
Tiyatro Pera Shakespeare’in ünlü “Venedik Taciri”ni (The Merchant of Venice) oynuyor ya, ben de bu oyunu gittim gördüm, simdi de degerlendirecegim ya, bu kere “usulü, adabi” rafa kaldirip önce konuyu animsatarak baslayacagim ise. Efendim, Shakespeare’in, 16. yüzyil Venedik’inde geçen zamandan bagimsiz komedi-dramasi “Venedik Taciri”, bir grup Hiristiyan asilzadesinin yazgisini, talihini ve Yahudi tefeci Shylock’la iliskilerini konu almakta. Antonio (Can Basak) meteliksiz dostu Bassanio’nun (Kayhan Teker) güzel Portia’ya (Nesrin Kazankaya) evlenme teklif etmek için ihtiyaç duydugu miktari temin etmek üzere Shylock’tan (Mehmet Ali Kaptanlar) borç alir. Antonio’nun geçmisteki davranislarindan olumsuz etkilenmis Shylock, borç verdigi paranin geri ödenmesine iliskin sözlesmeye çok kesin kosullar koyar. Antonio’nun teslimat isleri firtina yüzünden sekteye ugrarken, Shylock kizinin asilzade Lorenzo’ya (Erdinç Anaz) kaçmasindan ötürü her zamankinden daha öfkelidir. Borcun vadesi geçince, Shylock diyet olarak Antonio’nun yarim kilo etini ister. Bassanio, Antonio’yu umutsuzca bu cezadan kurtarmaya çalisirken, beklenmedik bir yerden beklenmedik bir yardim gelir.

Shakespeare ve anti-semitizm
Shakespeare’in basyapitlarindan “Venedik Taciri”nin konusu özetin tiriti olarak böyledir, animsamissinizdir. Ben, “Venedik Taciri”ni özellikle gerilim ögesi açisindan Rönesans Ingiltere tiyatro gelenegine isik tutabilecek bir “ders kitabi” niteliginde sayanlar safindanimdir. Çesitli tür ve nitelikte “merak” unsuru, karsitlik, çatisma, çeliski, ikilem vardir “Venedik Taciri”nde. Shakespeare’in, belki de “Hamlet” disinda hiçbir oyunu “Venedik Taciri” kadar birbirine karsit, çelisik açilarla bezeli degildir. Shakespeare’in diger oyunlarina kiyasla daha yüce ya da daha derin oldugundan degildir bu. “Hain” rolünü bir Yahudinin oynamasi, bu “hain”in anti-semitistlerce ortaçaglardan günümüze degin Yahudi halkina çalinan karalari dogrularca yazilmasi böyle bir tepkiye neden olmustur. “Shylock”, bir oyun kisisinin adi olmakla kalmamis, yeni bir sözcük olarak dile katilmis; sömürgen, gözü doymaz bir tefeci anlami kazanmistir. “Yarim kilo et” deyiminin de, benzer bir kullanimi vardir. Anti-semitizmin hâlâ yasadigi, varligi ya da yoklugunun bir toplum için ahlâk kistasi oldugu bir çagda, “Venedik Taciri” günümüzde de önemini koruyan bir eserdir.

Kazankaya günümüze gönderme yapmis
Karmasikligi nedeniyle birçok yönetmen ve yapimcinin Shakespeare’in en zorlayici oyunlarindan olan “Venedik Taciri”ni tiyatroya aktarma konusunda tereddüt etmesine neden oldugunu biliyoruz. Tiyatromuzun “Don Kisot”larindan Nesrin Kazankaya, kollarini bu kez iste bu “Venedik Taciri” için sivamis. “Venedik Taciri”ni çevirmis, yönetmis ve Portia karakterini üstlenmis. Çevirirken akici bir sahne dili kullanmis, sözcükleri titizlikle seçmis. Tekste dokunmamis, bildigimiz anlamda uyarlamamis da… Sadece zamani günümüze aktarmis. Venedik dedigin, ilk borsanin, ilk gettonun kuruldugu kent… Venedik dedigin, azinliklara yönelik davranis bozukluklarinin ilk filiz verdigi yer. Venedik dedigin, maddi çikar dünyasinin boy attigi ilk mahal. Bunlari öne çikarmis. Kenarda, A. Sirin Dagtekin’in tasarladigi Venedik’teki “canaletto”lardan birinin simgesi, ekranda “tower”lar… Etnik kökenlerin kiskirtildigi, provokasyonlarin ardi ardina siralandigi, küresel pastadan pay alma savasinin kizistigi günümüz dünyasina bir gönderme Kazankaya’nin yaptigi. Antonio’nun son moda Italyan takim elbiseleri içinde muhtemelen San Marco Meydani’nda cep telefonuyla borsadaki parasini kovalamasi, ugruna Yahudiden borç aldigi arkadasi Bassanio’nun evlenmek istedigi Portia’nin bir is merkezinde internet üzerinden babasina verdigi sözü tutup kocasini seçmeye çalismasi, ona es olmak isteyen örnegin Arragon Prensi’nin, örnegin Fas Prensi’nin borsadaki servetlerini internet üzerinden Portia’nin önüne sermeleri ve de sonra altin, gümüs, kursun kutular arasinda internette seçim yapmalari, bilgisayar basinda atilan Shakespeare tiratlari hep bu göndermenin parçalari.

Nesrin Kazankaya’nin yorumu
Nesrin Kazankaya böylelikle, sanirim Safak Eruyar’in dramaturji destegini de yanina alarak, oyunun trajik ve komik ögeleri arasinda dinamik bir denge saglarken, dramayi da canli ve anlasilabilir kilmis. Günümüz toplumunda da fazlasiyla var olan kiskançlik, önyargi ve kadinin gücü gibi temalarin altini koyu renkli kalemle çizmis. Oyunda sözü edilen “Belmont”u gökdelenlerin oldugu bir kapital merkezi olarak düsünmüs. Insanlarin iktidar düskünlügü olgusunu öne çikarmis, kendine özgü bir biçem belirlemis. Sözcükleri, sesleri, imajlari ustaca düzenlemis. Shylock’u önce oyunun “hain”i, nefret ve kinin ön kisisi olarak belirginlestirmis. Shylock’un, Antonio ile üç çift genç sevdalinin Bassanio ile Portia’nin, Gratiano (Mehmet Aslan) ile Nerissa’nin (Basak Mese) ve Lorenzo (Erdinç Anaz) ile Jessica’nin (Zeynep Özden) temsil ettikleri büyülü mutluluk agini parçalayacak kimse olmasini titizlikle öne çikarmis. Shakespeare’in eserinde hangi karakteri sevip sevmedigine bakmamis, törelerine uygun davranan beyefendileri Shylock’a karsi, Shylock’un onlara karsi tutumunda oldugu kadar gaddar olacagini varsaymis. “Ne kadar sevda ile dolup tassalar, sevgiyle yogrulsalar gene de sevemezler” diye düsünmüs. Nesrin Kazankaya’ya göre, Shylock asla bir canavar degil. Ona katlanamayacak, tahammül edemeyecek bir dünyaya sokusturulmus bir kisi sadece. 

Yaratici kadro
Erdinç Anaz olabildigince canli bir dans düzeni kurmus. Bana sorsa (ki neden sorsun), bazi oyunculara (örnegin Zeynep Özden’e, Erdinç Anaz’a) hareket içerisindeki ritmi görmelerini ve duyumsamalarini, bedenin üç boyutlulugunu anlamalarini ögretmekle ise baslardim. Ezgi Kasapoglu, müzigi oyunculugun diger ögelerinden, devinimden, danstan, metnin kesimlenmesinden yapay olarak ayirmamis, iyi de etmis. Nilüfer Moayeri, düsünsel islemi olan kostümler tasarlamis. Anlamsal degeri olan, sadece görülüp seyredilmeyen, okunup anlamaya dayanan kostümler bunlar… Ve de mükemmel maskeler… Karincayiyene benzeyen ““lar, tüm yüze kalip gibi oturan, oval “larva”lar… A. Sirin Dagtekin de “matluba” fevkalade uygun takdire deger bir dekor tasarimi yapmis. “Venedik Taciri”nde zaman ve mekân kavrami, oyun içindeki duygusal tablolari, Tiyatro Pera’nin sahne olanaklari inceden inceye hesaplanarak kotarilmis basarili isik tasariminaysa Yüksel Aymaz imza atmis. Yüksel Aymaz’in, oyun içindeki dekor degisimlerini “black-out”suz atlatma konusunda yönetmen Nesrin Kazankaya’ya yardimi da, elbette yadsinmamali.

Oyuncular
Tiyatro Pera’dan yetismis genç yeteneklerden Salanio’da Ilker Yigen, Salarino’da Okan Kayabas, Lorenzo’da Erdinç Anaz yönetmenin istekleri dogrultusunda görevlerini yapmakta. Kayhan Teker’e ve Aytunç Sabanli’ya kendi kurallari olan sesbilimsel, retorik, prosodik bir dizge biçimi üzerinde biraz daha çalismalarini salik veririm. Mehmet Aslan’a sözüm yok, girdigi renkli yolda yürümesini sürdürüyor. Zeynep Özden, henüz coskularini okutmayi bilemiyor, ruhsal bir durumu çabuk yakalayamiyor. Neyse!.. Diyecegim: “Ha gayret Sevgili Özden…” Basak Mese, rolden çikmiyor, ama varligina inanmamiz gereken “Nerissa” oldugu yanilsamasini bazen bozuyor. Antonio’da Can Basak, oyunculugunda tutarligi ve bütünselligi koruyacak birimleri bilen kiratta bir oyuncu. Antonio’nun duygularini duygusal olarak gayet iyi sahiplenmis. Can Basak’in sezgileri, Antonio’ya can verirken yaraticiliginin bileyicisi, itici gücü olmus. Nesrin Kazankaya, Portia’yi fevkalade akilli bir disi olarak çizerken; Portia’nin canliligini, fiziksel ve psikolojik yönelimlerini sergilemeyi de savsaklamamis. Portia’yi yeniden biçimlendirmis. Mehmet Ali Kaptanlar, Shylock’u mekanik icra noktasina kadar mükemmellestiriyor, sonra daha derinlere indirip yeni duygularla dolduruyor. 
“Venedik Taciri”ni gidin, izleyin, bana hak vereceksiniz. Mehmet Ali Kaptanlar, Shylock’u deyim yerindeyse, nitelik olarak psiko-fiziksel hale getiriyor. Resmetmek istedigi Shylock’u, inanin bana izleyenlere duyumsatmakla kalmiyor, yanlarina oturtuyor, dost kiliyor.